Sanctie voor langdurig zieken: niet de juiste aanpak

In het nieuwe plan van de regering staat dat langdurig zieken die weigeren een vragenlijst in te vullen om terug aan het werk te gaan straks 2,5% van hun uitkering zullen kunnen verliezen. Dat geldt ook voor langdurig zieken die, zonder geldige reden, weigeren in te gaan op een gesprek met een terugkeercoach.

Voor een ziekte kies je niet

Zelf ben ik, door mijn chronische aandoeningen, ongewild zo’n langdurig zieke die in bijberoep als klinisch psycholoog en mindfulnesstrainer werkt. De reden waarom ik, ondanks chronische pijn, in staat ben om een beperkt aantal uren per week te werken, is de volgende:

• deze regeling me de mogelijkheid geeft om te doseren
• om af en toe plat te gaan liggen
• om te recupereren (wat me veel meer moeite kost dan mijn gezonde medemens)
• om alles op mijn tempo te doen (dat veel lager ligt dan dat van gezonde mensen).

Het parcours dat zieken afleggen voor ze op de ‘ziekenkas’ belanden

Wat te vaak over het hoofd gezien wordt, is dat chronisch zieken vaak al een heel parcours achter de rug hebben. Dat kan er zo uitzien:

• proberen om toch voltijds te werken maar ondervinden dat het zieke lichaam niet mee wil
• proberen om dan maar deeltijds te werken maar merken dat ook dit te belastend is
• solliciteren voor een aangepaste job met minder uren maar telkens opnieuw het deksel op de neus krijgen enz enz.

Verlieservaringen van chronisch zieken

Mensen die langdurig ziek zijn, hebben vaak al heel wat verlieservaringen achter de rug. Ze verliezen soms hun job die ze met hart en ziel deden, verliezen hun collega’s, verliezen sommige vrienden, kunnen hun hobby’s niet meer uitoefenen, moeten op financieel vlak met minder rondkomen, verliezen soms het vermogen om intiem te zijn zonder pijn, enz enz. Deze mensen voelen zich vaak schuldig omdat ze niet meer kunnen werken, schamen zich er vaak voor en krijgen vaak met heel veel onbegrip te maken omdat er aan hun buitenkant niets te zien is.

Hoe chronisch zieken motiveren?

1. Benader de zieke vanuit vertrouwen en erken de beperkingen en de verlieservaringen

Een eerste voorwaarde om langdurig zieken te motiveren om volgens hun kunnen terug aan de slag te gaan, is dus de impact van de ziekte op het functioneren erkennen en de persoon met de arbeidshandicap benaderen vanuit vertrouwen in plaats van vanuit wantrouwen. Door met sancties te dreigen, zowel aan de kant van de potentiële werknemer als aan de kant van de ziekenfondsen, zal de relatie tussen personen met een arbeidshandicap en adviserend artsen niet bevorderd worden, integendeel. Sancties zorgen er bovendien voor dat het stigma waar langdurig zieken nu reeds mee kampen, namelijk dat ze potentiële profiteurs zouden zijn, alleen maar bestendigd wordt. Pas als een persoon met een arbeidshandicap vanuit vertrouwen benaderd wordt, kan er samen gekeken worden naar wat eventueel nog mogelijk is en welke hulpmiddelen daarvoor nodig zijn.

In het nieuwe regeringsplan over de re-integratie van langdurig zieken is het positief en hoopgevend dat men wil kijken naar wat iemand wel nog kan in plaats van te focussen op wat iemand niet meer kan. Maar de persoon die het meest geplaatst is om daarover te oordelen, namelijk de zieke persoon zelf, wordt over het hoofd gezien.

2. Kom tegemoet aan de noden van chronisch zieken

Een tweede voorwaarde om langdurig zieken te motiveren om volgens hun kunnen terug aan de slag te gaan, is dat men tegemoet moet zien te komen aan de noden die een persoon met een handicap heeft en dat men een antwoord moet zien te vinden op de drempels die een zieke persoon ervaart om terug aan de slag te kunnen. Die noden hebben dikwijls te maken met:

• (intensieve) hulp in het huishouden
• hulp bij verplaatsing
• de mogelijkheid hebben om af en toe plat te gaan liggen
• een beperking van hoeveelheid prikkels
• de mogelijkheid om te doseren
• de mogelijkheid om te recupereren
• de mogelijkheid om alles op een trager tempo te doen

3. Sensibiliseer werkgevers

In plaats van te sanctioneren, zou het beter zijn om werkgevers te vertellen dat ze incentives kunnen krijgen als ze aanpassingen doen voor een persoon met een arbeidshandicap. Bovendien zou er op maatschappelijk niveau iets gedaan moeten worden aan discriminatie van personen met een chronische ziekte op de arbeidsmarkt.

Betaald werk of vrijwilligerswerk als hefboom

Voor alle duidelijkheid, ik denk dat de mogelijkheid om te kunnen werken volgens eigen mogelijkheden – hetzij betaald werk, hetzij vrijwilligerswerk wat dikwijls haalbaarder is omdat dat bijvoorbeeld twee halve dagen per week kan-  voor mensen met een chronische ziekte een hefboom kan zijn om los te breken uit het sociaal isolement waarin ze vaak verkeren, maar dan wel onder bovengenoemde voorwaarden.

Jouw waarde hangt niet af van wat je presteert

Tot slot is het ook belangrijk te beseffen dat sommige chronisch zieken voor wie een douche nemen soms al een immense opgave is, gewoon niet meer kúnnen werken. Het is belangrijk dat we als maatschappij ook deze mensen als waardevol blijven beschouwen, ook al vormen ze geen economische meerwaarde. Mensen zijn immers waardevol gewoon om wie ze zijn en niet om wat ze doen of presteren. Laten we met z’n allen díe broodnodige mindshift maken opdat chronisch zieken zich een volwaardig lid van de maatschappij zouden kunnen voelen.